Patent Fırsatları 101/ Vergi İstisnası

Patent değerleme son yıllarda soyut varlıkların şirketlerin değerinde daha büyük yer tutmasıyla birlikte oldukça popüler hale geldi. Son yıllarda ise patent değerlemenin şirket alım ve birleşmesi, start-up değerlemesi veya lisans/devir anlaşmaları gibi alanlardaki baskın rolü devletin sağladığı teşvik ve desteklerle birlikte başka alanlara da sıçradı. Özellikle patentli veya faydalı model koruması içeren ürün kullanımına yönelik vergi istisnası bunlardan en dikkat çekeni olmuş durumda. Türkiye'ye de AB ülkelerinde uygulanmakta olan "Patent Box" sistemi 2015 yılından itibaren yürürlüğe konan ve 2016 yılında son halini alan bu "patente dayalı vergi istisnası" getirilmiştir. Firmaların tüm bilmesi gerekenler TLS.IP tarafından soru-cevap biçiminde sadeleştirildi ve derlendi. 

Kimler faydalanabilir?

Kurumlar vergisi mükellefleri ve gelir vergisi mükellefleri faydalanabilir.

Miktarı nedir?

Kurumlar Vergisi Kanunumaddesinde yer alan şartlara haiz Patent ve Faydalı modellere ilişkin olarak elde edilen kazançların % 50’si Kurumlar Vergisinden istisna edilmiştir

Vergi istisna şartları nelerdir? 

29333 sayılı Resmî Gazeteye göre aşağıda yer alan maddelerin hepsinin sağlanması halinde vergi istisna şartları sağlanmaktadır. Aşağıdaki şartlardan herhangi birini sağlamayan mükellefler istisnadan faydalanamamaktadır.

• Buluşlara ilişkin araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetlerinin Türkiye’de gerçekleştirilmesi
• İncelemeli sistemle patent veya olumlu araştırma raporu sonucunda faydalı model belgesi alınması
• İstisna uygulamasından yararlanacak kişilerden olunması şartı kapsamında,
  • İstisnadan yararlanacak kişilerin 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK ve 6769 sayılı SMK‘da belirtilen nitelikleri taşıması
  • Patent veya faydalı model belgesi üzerinde tekel niteliğinde özel bir ruhsata sahip olunması
• Patent veya faydalı model belgesi için sağlanan koruma süresinin aşılmamış olması

Vergi istisnası uygulanacak kazançlar nelerdir?

Vergi istisnası uygulanacak kazançlara bakılacak olursa dört farklı kazanç için düzenleme yapıldığı görülmektedir.

1. Patentin/Faydalı Modelin lisanslanması veya devri yoluyla elde edilen kazançlar
2. Patente/Faydalı Modele konu buluşun Türkiye’de üretilip satılması halinde elde edilen kazançlar
3. Patente konu olan ve Türkiye’de gerçekleştirilen üretim süreciyle üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançlar
4. Buluşa yönelik hakların ihlal edilmesi neticesinde elde edilen gelirler ile buluş nedeniyle alınan sigorta veya diğer tazminatlar

Burada en büyük vergi fırsatı 2 ve 3 numaralı kazançlar olarak ön plana çıkmaktadır. Ek olarak, TÜBİTAK tarafından verilen 1702 sayılı destek çağırısı 1 numaralı işbirliklerinin ve kazançlarının artmasını hedeflemektedir. Özellikle üniversite ve enstitüler ile işbirliğinde bulunmak isteyen müşteri firmalar için oldukça büyük bir vergi istisna ve teşvik fırsatı bulunmaktadır. 1 ve 4 numaralı patent gelirlerinin henüz yaygın olmaması sebebiyle 2 ve 3 numaralı ürün veya yöntem bazlı buluşların satışa etkisi çok daha kritiktir. Örneğin 50.000 TL maliyete sahip bir buluş için 500.000 TL vergi istisnası elde edilebilmesinin önünde bir engel yoktur. Dolayısıyla vergi istisnasında herhangi bir üst sınırın olmaması kurumlar için büyük bir avantaja çevrilebilmektedir.

Şunu da eklemek gerekir ki bahsi geçen faaliyetlerinin bir kısmının yurt dışında yapılması veya yurt dışından mesleki veya teknik destek, danışmanlık hizmeti ve diğer hizmetler alınması veya bunlara analiz yaptırılması gibi hallerde, bu faaliyetlerin sadece Türkiye’de gerçekleştirilen kısmına isabet eden tutarla sınırlı olmak üzere istisnadan yararlanılabilir.

Hangi vergi türleri bu kapsamda değerlendirilmektedir?

Vergi türleri bakımından bakılacak olursa yukarıda listelenen tüm kazançlar için üç ayda bir verilen Geçici Vergi Dönemlerinde ve yıllık verilen Kurumlar Vergi Beyannamesinde bu istisnadan faydalanmak mümkündür. Aylık verilen KDV beyanı için ise sadece 1 numaralı kazançtan faydalanılması kanunda öngörülmüştür.*

İstisna uygulaması 1/1/2015 tarihinden itibaren elde edilen kazanç ve iratlar için geçerlidir. Kazanç, patentin üretim sürecinde kullanılması yoluyla elde ediliyor ise, bu kazançların sadece buluşa atfedilen kısımları istisnaya tabidir.

*6518 sayılı Kanunun 32'nci maddesi ile KDV Kanunu'nun 17'nci maddesinin 4'üncü fıkrası

Buluşa atfedilen kısım nedir?

Buluşa atfedilen kısım patentin yer aldığı ürünün sadece bir bileşeni ile ilgili olması veya üretim prosesini kısmi olarak kapsaması gibi durumları ifade etmektedir.

Buluşun ürünü %100 kapsadığı teknolojiler genellikle kimyasal ve eczacılıkla ilgili olurken kısmi kapsadığı durumlar ağırlıklı olarak elektronik, mekanik veya yazılım alanlarından olmaktadır.

Örneğin bir ilaç formülasyonu doğrudan değerini patentin kendisinden alabilmektedir fakat bir televizyon paneli veya akıllı kanal arama algoritması patenti ürünün kısmi korumasını sağlamaktadır.

Vergi istisnası devir ve lisans alanlar için ne zamandan itibaren hak edilmektedir?

Patent veya faydalı model belgesini devralanlar, satın alanlar veya inhisari lisans sahipleri, şartların sağlanması kaydıyla, bu işlemlerin sicile tescil edildiği tarihten itibaren istisnadan yararlanabileceklerdir.

Patentin değerini hesaplarken kullanılan yöntemler nelerdir?

2015’te getirilen ve 2016’da kaldırılan düzenlemeye göre temel olarak buluşun patent başvuru sahibine maliyetinin hesaplandığı Maliyet yöntemi, benzer patentlerin değerinin kıyas alındığı Pazar modeli, patentin geçerli olduğu süre boyunca firmaya getirisinin hesaplandığı Gelir modeli olarak üç farklı yöntemden bahsedilmektedir.

Mevcut durumdaki yasa ile herhangi bir hesaplama yöntemi hususunda bir öneri getirilmemekte ve patent sahiplerine yönlendirme yapılmamaktadır. 

İstisnaya dair geçmişe dönük işlem yapılabilir mi?

İstisnayı patentin başvuru tarihi ile tescil tarihi arasındaki süreyi de kapsayan biçimde geçmişe dönük kullanmak açısından iki farklı yöntem izlenmektedir.

Birinci yöntem: Belge için müracaat tarihinden itibaren istisna hesaplamalarının yapılarak beyan edilmesi, tahakkuk eden vergilerin ise tecili, daha sonra belge alınmasını takiben terkin edilmesi

İkinci yöntem: Belge onaylandığı tarihten geriye dönük hesaplama ve düzeltme beyanları ile ödenen vergilerin iadesinin talep edilmesi

Bu konuda bir mali müşavir yönlendirmesi ile firma yapısına uygun olanın seçilmesi tavsiye edilmektedir.

Vergi istisnasında bir üst sınır var mı?

5520 sayılı Kanunda istisna uygulanacak tutara ilişkin sınırlamayı belirleyen "Her bir mükellef tarafından yararlanılabilecek istisna tutarı; değerleme raporunda belirtilen bedelin % 50'sini, bu madde kapsamında yararlanılabilecek toplam istisna tutarı ise değerleme raporunda belirtilen bedelin %100'ünü aşamayacaktır." hükmü 6728 sayılı Kanun ile 2016 yılında kaldırılmıştır.

Maddeye eklenen yeni hüküm "Patentli veya faydalı model belgeli buluşlardan elde edilen kazançların % 50'si Kurumlar Vergisi'nden müstesnadır." şeklinde olmuştur. Böylelikle istisna uygulanacak kazanç tutarı sınırı kaldırılmış ve patent ya da faydalı modelin koruma süresi içinde herhangi bir tutar sınırı olmaksızın istisnadan yararlanmaya olanak tanınmıştır.

Üretim sürecinde kullanılan patent için bir hüküm var mı?

Maliye Bakanlığı 5520 sayılı Kanundan aldığı yetki ile üretim sürecinde kullanılacak patent dolayısıyla istisna uygulanacak kazanç tutarının tespiti sırasında transfer fiyatlandırması suretiyle ayrıştırma yöntemi yerine satış, hasılat, gider, harcama, maliyet veya benzeri unsurları dikkate alarak basitleştirilmiş yöntemler tespit edebilecektir. Maliye Bakanlığı 11 seri numaralı Tebliğ ile basitleştirilmiş yöntem tercihini "maliyet yaklaşımı" olarak belirlemiştir.

• İlk madde ve malzeme giderleri
• İşçilik giderleri
• Genel üretim giderlerinden düşen pay
• Genel yönetim giderlerinden düşen pay

gibi kalemlerin hesaplanması ile bedel belirlenmesi öngörülmüştür.

Teknoloji Geliştirme Bölgesindekiler(Teknopark, Teknokent vb.) de faydalanabilir mi?

Kanun’un 5/B maddesi kapsamında istisna uygulamasından yararlanan mükellefler, 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamında yer alan istisna uygulamasından ayrıca yararlanamaz.

Referanslar:

https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/04/20150421-2.htm

https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/12/20161231M3-17.htm

https://www.verginet.net/dtt/1/sinai-mulkiyet-haklarinda-KV-KDV-istisnasi.aspx

https://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/resources/temp/0DCD710D-0983-4E40-AC91-EEDF3E49635C.pdf